De houppelandes van het echtpaar Arnolfini, uniseks-kleding uit de middeleeuwen.

In 2020 staat Gent in het teken van zijn beroemdste schilder Jan van Eyck, bekend om zijn levensechte portretten en magistrale kleurgebruik. Wie kent niet het schilderij dat hij in 1434 maakte van Giovanni Arnolfini en zijn vrouw?¹  Dit grootse werk van bescheiden formaat is één van de topstukken uit de collectie van The National Gallery in Londen. Het afgebeelde echtpaar behoort duidelijk tot de welvarende kringen, zoals onder meer te zien is aan de luxe kleding afgezet met bont en bij de vrouw de complexe plooiwerking.

Beiden zijn gehuld in een zogenaamde Houppelande, markante bovenkleding die opmerkelijk genoeg zowel door mannen als door vrouwen gedragen werd. Toch zijn er wel verschillen te ontdekken, zo is de houppelande van Giovanni korter dan die van zijn vrouw, wat hem meer bewegingsvrijheid gaf. De vrouw draagt een verlengde variant waarvan zij de overtollige stof voor haar buik draagt, dit werd lange tijd verkeerd geïnterpreteerd als een zwangerschap. Uiteraard staat de grote hoeveelheid geverfde stof symbool voor de welvaart van het echtpaar. Dit geldt ook voor het sabel- of marterbont dat in de houppelande verwerkt werd, dit had geen functioneel doel maar werd alleen voor de rijke uitstraling toegepast.

Kijken naar kostumering vertelt ons vaak veel over de uitgebeelde personen en voegt duidelijk een aspect toe aan de totale beleving van het kunstwerk.

In de cursus Door kunstenaars gekleed  vertel ik je graag meer over de bijzondere voorbeelden van mode die er op schilderijen te zien zijn. Je krijgt een mooi overzicht van de ontwikkelingen in de mode door de eeuwen heen en leert waarom kunstenaars bepaalde kledingsoorten uitbeeldden. Daarnaast is er ook ruim aandacht voor de couturiers die zich door de beeldende kunsten lieten inspireren, denk hierbij bijvoorbeeld aan de opvallende Mondriaanjurk die Yves Saint Laurent in 1965 ontwierp.

¹ Het is niet geheel duidelijk welke Giovanni Arnolfini is uitgebeeld. Voor 1997 werd aangenomen dat het om Giovanni di Arrigo Arnolfini ging met zijn vrouw Giovanna. Uit archiefonderzoek is echter gebleken dat zij pas in 1447 trouwden, dus 13 jaar na afronding van het schilderij. Momenteel is de interpretatie dat hier Giovanni di Nicolao Arnolfini en zijn vrouw Constanza uitgebeeld worden. In dat geval zou het om een postuum portret van Constanza gaan.