Marie Laurencin, Grande Dame van de avant-garde

Vandaag, 8 maart, is het Internationale Vrouwendag. Een mooie gelegenheid om een vrouwelijk kunstenaar eens extra in de spotlights te zetten.

Ze was een van de ‘Grandes Dames’ binnen de kunstenaarskring rondom Picasso; Marie Laurencin (1883-1956). De geboren Parisienne zou geschiedenis schrijven als avant-garde kunstenaar en als één van de weinige vrouwen binnen het kubisme. Ze begon haar artistieke carrière met een opleiding tot porseleinschilder in Sèvres en volgde daarna schilderlessen aan de Académie Humbert aan de Boulevard de Clichy, waar zij een klasgenoot was van Georges Braque.

Aan het begin van de twintigste eeuw, toen zij twintig jaar oud was, had Laurencin Picasso ontmoet in de galerie van de kunsthandelaar Sagot. Picasso was op dat moment het middelpunt van de kunstenaarskring rondom ateliercomplex Bateau Lavoir. Binnen deze kring werd Laurencin niet door iedereen met open armen ontvangen. Met name Picasso’s geliefde Fernande Olivier omschreef haar als lelijk (zij vergeleek het gezicht van Laurencin met een geit) en als iemand die vooral zichzelf graag hoorde praten. Een verklaring voor deze vijandigheid zou de concurrentiestrijd van de vrouwen binnen de kunstenaarskring kunnen zijn.

In 1907 introduceerde de Spaanse meester Laurencin bij de dichter Apollinaire. Dit was het begin van een jarenlange liefdesrelatie die tot 1912 zou duren. De geliefden hadden veel met elkaar gemeen. Zij groeiden beiden op in een gezin zonder vader en hadden ondanks hun kunstenaarschap een tamelijk burgerlijke smaak. Dit laatste werd prachtig uitgebeeld door de kunstenaar Douanier Rousseau in het schilderij La Muse inspirant le Poète uit 1909. De titel van het schilderij is veelzeggend want Laurencin was met recht de muze van Apollinaire.


La_muse_inspirant_le_potejpgLe Douanier Henri Rousseau, La Muse inspirant le Poète, 1909, Kunstmuseum Basel

Naast muze was zij zelf uiteraard ook een zeer begenadigd kunstenaar die zich zowel richtte op de schilderkunst als op de grafische kunsten. Waar zij de eerste jaren van haar professioneel kunstenaarschap nog sterk beïnvloed was door het kleurrijke werk van de fauvisten, veranderde haar stijl rond 1910 sterk onder invloed van het kubisme. Ze vereenvoudigde de vormen in haar werk en reduceerde haar palet tot grijs en pasteltinten.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog moest Laurencin Frankrijk ontvluchten vanwege haar huwelijk met de van oorsprong Duitse Baron Otto von Waëtjen. In de jaren twintig keerde zij terug naar Parijs waar zij een stilistisch nieuwe weg insloeg. De kleuren in haar schilderijen bleven getemperd maar de vormen werden meer golvend dan geometrisch. Een veel gebruikt motief in haar oeuvre is de dromerige vrouw.

Marie Laurencin Filles avec Fleursjpg

Marie Laurencin, Filles avec Fleurs, Litho, particuliere collectie

Hoewel veel van de mannelijke kunstenaars en schrijvers, waaronder Francis Carco, stelden dat vrouwen geen belangrijke rol hadden gespeeld in het Montmartre rondom de Bateau Lavoir, bleek de werkelijkheid anders. De vrouwen van Montmarte; Suzanne Valadon, Fernande Olivier en Marie Laurencin maakten de weg vrij voor de vrouwen van Montparnasse van na de Eerste Wereldoorlog, waaronder Marie Vassilieff en Jeanne Hébuterne.