Start februari 2024

Het roer om: Nederlandse kunstenaars in den vreemde

In de loop van de eeuwen zijn diverse kunstenaars uit Nederland weggetrokken. Vaak was de reis van tijdelijke duur maar soms besloten zij ook zich definitief in het buitenland te vestigen. In de cursus Het roer om volgen we vijf kunstenaars die hun roem met name buiten Nederland vergaarden.

Wij beginnen in het Italië van de late zeventiende eeuw met de kunstenaar Gaspare Vanvitelli, die in 1653 in Amersfoort geboren werd als Caspar van Wittel. In Italië werd hij één van de belangrijkste grondleggers van de “vedute” ofwel de realistisch weergegeven stadsgezichten, waarin de beschouwer urenlang virtueel kan ronddwalen.

De tweede les bespreekt de kunstenares en entomologe Maria Sibylla Merian. Zij vertrok in 1691 vanuit Duitsland naar de Nederlandse provincie Friesland waar zij zich aansloot bij de geloofsgroep de Labadisten. In deze periode maakte zij vele studies van insecten. Een paar jaar later verhuisde zij naar Amsterdam waar zij onder andere verkeerde in de kring van de beroemde anatoom Frederik Ruysch. In 1699 vertrok zij op 52-jarige leeftijd naar Suriname waar zij zich toelegde op de bestudering van de lokale flora en fauna. Deze studies brachten haar tot op de dag van vandaag roem, zowel in het binnen- als in het buitenland.

De derde les bespreekt het leven en werk van Johan Barthold Jongkind. Al vroeg werd het tekentalent van de jonge Jongkind herkend. Zijn leermeester was niemand minder dan Andreas Schelfhout. In 1846 vertrok hij met een koninklijke beurs naar Parijs. Daar kende hij al gauw een aardig succes in de Franse Salons en kon hij vele Franse kunstenaars tot zijn vrienden rekenen, waaronder Éduard Manet. De jonge Claude Monet zag Jongkind zelfs als zijn mentor, die hem leerde hoe je met licht kon componeren. Jongkind zou het grootste deel van zijn leven in Frankrijk doorbrengen waar hij zich onder meer aansloot bij de School van Barbizon en in 1855 zijn nieuwe thuisland vertegenwoordigde op de Wereldtentoonstelling.

In de vierde les komt het werk aan bod van de Friese kunstenaar Lourens Alma Tadema, die wordt beschouwd als een van de meest gerenommeerde kunstenaars van de Britse kunstwereld van de laat negentiende eeuw. Hoewel hij in Groot Brittannië met zijn decadent ogende dromerijen over de oudheid als een absolute grootheid wordt beschouwd, is er in Nederland pas sinds de jaren negentig van de twintigste eeuw meer aandacht gekomen voor deze gevierde kunstenaar.

Wij sluiten de reeks af met één van de grote namen van het Amerikaanse abstract expressionisme: de Nederlander Willem de Kooning. De van oorsprong Rotterdamse kunstenaar vertrok in 1926 naar New York, waar hij aanvankelijk werkte als huisschilder. Hij kwam terecht in de kring rondom de kunstenaar Gorky en zou met onder andere Jackson Pollock en Mark Rothko aan de wieg staan van de eerste grote Amerikaanse kunststroming van na de Tweede Wereldoorlog.