De symboliek van Vermeer en Hollandse tijdgenoten

Johannes Vermeer is bekend vanwege zijn serene schilderijen. Op een van deze schilderijen staat een jonge vrouw, prachtig gekleed in haar geelgouden jurk afgezet met bont. De weergegeven vrouw kijkt verwachtingsvol haar dienstmeisje aan. Deze heeft haar zojuist een brief aangereikt waarvan de inhoud op het eerste gezicht voor ons als toeschouwer verborgen lijkt. Als we echter eens goed naar het schilderij kijken, kunnen we ontwaren waarom het tafereel, geschilderd rond 1670,  De liefdesbrief heet. Achter de vrouwen heeft de kunstenaar een schilderij weergegeven met daarop een zeegezicht. In de zeventiende eeuw werd de zee vaak gebruikt als symbool van de liefde en het schip als symbool van de minnaar. Of deze minnaar ook haar echtgenoot was, is maar ten zeerste de vraag. De luit op haar schoot, de uitgetrapte schoentjes en de bezem op de voorgrond doen anders vermoeden.

Johannes Vermeer heeft in dit schilderij, evenals veel van zijn tijdgenoten, gebruik gemaakt van in zijn tijd bekende symboliek. Aan de hand van de gebruikte symbolen kunnen wij als toeschouwer de kunstwerken lezen en kunnen wij ‘verborgen’ verhalen ontcijferen. In de cursus De symboliek van Vermeer en tijdgenoten leert u in vijf lessen aan de hand van verschillende thema’s de symboliek in de schilderkunst uit de zeventiende eeuw te herkennen. Hierna kijkt u met nog meer plezier naar de kunst uit deze periode, bijvoorbeeld tijdens een bezoek aan de grote Vermeer-tentoonstelling die vanaf 10 februari 2023 in het Rijksmuseum te zien is.

Het oeuvre van Vermeer vormt de rode draad door deze cursus heen. Aan de hand van de thema’s die in zijn werk naar voren komen, worden de symbolen in zijn werk vergeleken met de gebruikte symboliek in de schilderijen van tijdgenoten. De volgende thema’s komen daarbij aan bod:

1: De liefde. Dit is één van de populaire onderwerpen in de genrekunst. Zoals we zojuist in het voorbeeld van De liefdesbrief hebben kunnen zien, komt hier ook vaak een ondeugende sfeer om de hoek kijken.

2: Het beroep. In de laat jaren zestig van de zeventiende eeuw schilderde Vermeer het indrukwekkende De schilderkunst, waarin hij uiting gaf aan zijn eigen beroep. Dat hij ook interesse had in andere beroepen, blijkt wel uit De astronoom, een schilderij dat hij in 1668 maakte. Vermeer was beslist niet de enige die beroepen schilderde, een ander bekend voorbeeld is Bakker Arent Oostwaard en zijn vrouw Catharina Keizerswaard (1658) van Jan Havickszoon Steen.

3: Het geloof. Hoewel Johannes Vermeer zich bekeerde tot het katholicisme om te kunnen trouwen met zijn geliefde Catharina Bolnes, spelen religieuze taferelen slechts een kleine rol binnen zijn oeuvre. Uitzonderingen hierop zijn het vroege werk Christus in het huis van Martha en Maria (ca. 1655) en De allegorie op het geloof (ca 1670-1674). Welke rol eiste religie op in het werk van Vermeers tijdgenoten? In de derde les wordt antwoord gegeven op onder meer deze vraag.

4: De Klassieken. De klassieke mythologie heeft kunstenaars eeuwenlang geïnspireerd, zo ook in de zeventiende eeuw. Op één van de vroegste schilderijen van Vermeer treffen wij Diana en haar nimfen (ca. 1653/1654). De verhalen rondom de godin van de maan en de jacht waren nog altijd ongekend populair. In de tweede helft van de zeventiende eeuw bloeide het classicisme weer op en in navolging daarvan steeg ook de interesse in de klassieke thema’s. In de vierde les gaan wij dieper in op het klassieke verhaal achter de Diana-voorstelling van Vermeer.

5: De Hollandse vrouw. Vermeer schilderde in het overgrote deel van zijn schilderijen jonge vrouwen. Eén van de prachtigste en beroemdste voorbeelden hiervan is Het meisje met de parel (ca. 1665-1667).  Hoe verhouden de vrouwen uitgebeeld door Vermeer zich tot de vele vrouwen geschilderd door tijdgenoten?  Bestond er zoiets als dé Hollandse vrouw, en zo ja, runde zij dan een huishouden van Jan Steen of was zij de properheid zelve? Vragen die in de vijfde les aan bod zullen komen.

€ 89,95 voor 5 lessen

Bussum, De Palmpit, Koekoeklaan3:

Maandag 14:15-15:45 uur

23 en 30 januari + 6 en 13 en 20 februari 2023

Online, Live online via ZOOM

Dinsdag 19:30-21:00 uur

24 en 31 januari + 14 en 28 februari en 09 maart 2023

De opname van deze les blijft een week beschikbaar

Hilversum, St. Joseph: Minckelersstraat 71:

Donderdag 15:30 - 17:00 uur

19 en 26 januari + 2,  en 23 februari  en 2 maart 2023

Baarn, Theater de Speeldoos: Rembrandtlaan 35

Volgeboekt aanmelden voor deze locatie is niet meer mogelijk

Donderdag 20:00-21:30 uur

19 en 26 januari + 2, 9, en 23 februari 2023

Weesp, Theater City of Wesopa: Herengracht 23

Vrijdag 10:30-12:00 uur

20 en 27 januari + 3, 10 en 17 februari 2023

Let op: deze lokatie is alleen via een trap te bereiken.

Naarden, Bellefleur: Mackaylaan 11 a:

Zaterdag 10:30 - 12:00 uur

21 en 28 januari + 4, 11 en 18 februari 2023

Aanmeldformulier